Choć grzyby występują powszechnie w otaczającym nas świecie, to w pewnych okolicznościach stają się one naszymi wrogami. Grzybice układowe, występujące na skutek upośledzenia odporności czy długotrwałej antybiotykoterapii, stanowią obecnie duże wyzwanie dla współczesnej medycyny. Jakie gdyby mogą je wywołać? Kto jest najbardziej narażony?
Grzyby to niezwykłe organizmy — mogą jednocześnie wykazywać cechy roślin oraz zwierząt. Dotychczas opisano ponad 200 tysięcy różnych gatunków grzybów, z czego zaledwie 200 jest zdolnych do wywołania choroby u człowieka. Są obecne na ziemi dłużej niż ludzie, a sam człowiek nauczył się z nimi współistnieć i niekiedy walczyć.
Niektóre gatunki grzybów stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Mogą one być źródłem alergii, infekcji tkanek powierzchniowych lub narządów wewnętrznych. Grzyby posiadają cechę, dzięki której mogą mieć nad nami przewagę — mogą przetrwać niemal we wszystkich warunkach. Wiele z nich może rozwijać się poza żywymi organizmami, jednocześnie wytwarzając odporne na czynniki zewnętrzne zarodniki. Fakt ten sprawia, że grzyby często wywołują infekcje, zwłaszcza u tych pacjentów, który są po przebytej antybiotykoterapii lub borykają się ze znacznie obniżoną odpornością np. ze względu na chorobę nowotworową, lub leczenie immunosupresyjne [1].
Zakażenia grzybicze — jak się dzielą?
Aktualnie rozróżnia się trzy typy zakażeń grzybiczych:
- powierzchniowe;
- podskórne;
- układowe.
Grzybice powierzchniowe są szeroko rozpowszechnione na całym świecie, cechuje je wysoka zmienność geograficzna. Grzybice podskórne, z nielicznymi wyjątkami, występują głównie w krajach tropikalnych i subtropikalnych. Z kolei wśród grzybic układowych rozróżnia się dwa podtypy:
- oportunistyczne — występują u pacjentów z obniżoną odpornością;
- endemiczne — ograniczone geograficznie na określonych obszarów.
Układowe grzybice oportunistyczne są zazwyczaj skutkiem stosowanej terapii lub chorób współistniejących przebiegających ze znacznym obniżeniem odporności. Natomiast grzybice endemiczne występują zazwyczaj pod postacią infekcji układu oddechowego i mogą się rozwijać niezależnie od stanu układu odpornościowego [2].
U kogo może rozwinąć się grzybica układowa?
Do rozwoju układowych zakażeń grzybiczych predysponują głównie stany upośledzenia odporności. Najistotniejszych czynnikiem jest głęboka i długotrwała neutropenia (obniżone stężenie granulocytów obojętnochłonnych — neutrofilów) oraz limfopenia (stan zmniejszenia ilości limfocytów). Zaburzenia te mogą być wynikiem choroby, stosowanej chemioterapii, radioterapii lub immunosupresji. Ich obecność zwiększa ryzyko zakażenia drożdżakami lub grzybami pleśniowymi.
Innymi ważnymi czynnikami sprzyjającymi zakażeniu są uszkodzenia narządów wewnętrznych o różnej etiologii: na skutek toksycznego działania leków, zabiegów chirurgicznych, stosowania cewników dożylnych, jak również w następstwie cukrzycy, niewydolności nerek lub wątroby.
Co więcej, innym czynnikiem predysponującym do rozwoju grzybicy układowej jest długotrwałe leczenie antybiotykami, zwłaszcza o szerokim spektrum działania. Powodują one zniszczenie endogennej flory bakteryjnej bytującej w organizmie, a następnie kolonizację tych miejsc przez grzyby [3].
Jakie grzyby wywołują zakażenia układowe?
Grzybice układowe są wywoływane najczęściej przez grzyby z rodzaju Candida lub Aspergillus. Candida stanowi czynnik etiologiczny inwazyjnych zakażeń u pacjentów z upośledzeniem odporności, a także u chorych bez zaburzeń immunologicznych, ale np. po przebytych operacjach w obrębie jamy brzusznej, leczonych długotrwale na oddziałach intensywnej terapii. Zakażenia wywoływane przez Aspergillus dotyczą niemal całkowicie tych pacjentów, którzy cierpią na znacznie upośledzoną odporność.
Warto jednak nadmienić, że w ostatnich latach odnotowuje się coraz więcej zakażeń wywoływanych przez inne rodzaje, w tym Fusarium, Trichosporon, Scedosporium [3].
Bibliografia:
- Ł. Fijałkowski, et al., Epidemiologia grzybic układowych w Europie, Farm Pol, 2014,70(5):276-281.
- R. J. Hay, Fungal infections. Clinics in dermatology. 2006,24(3):201–12.
- P. Biliński, et al., Diagnostyka i leczenie układowych zakażeń grzybiczych w onkohematologii, Onkol. Prak. Klin. 2008;4:15–24.
